زمین‌شیمی، مطالعه ادخالی‌های سیال و منشأ کانسار آهن ایله، جنوب‌غرب تایباد، خراسان رضوی

کانسار آهن ایله در 250 کیلومتری جنوب‌شرق مشهد و 49 کیلومتری جنوب‌غرب تایباد قرار دارد. توده‌های آهن‌دار به‌شکل تخت، نامنظم و پراکنده دیده می‌شوند. سنگ میزبان کانسار، بیشتر شامل آهک‌ها و متاتوف‌هاست و هماتیت به‌صورت جانشینی درون این سنگ‌ها قرار گرفته است. این توده‌ها، کاملاً هماتیتی و اولیه بوده و اثری از سایر کانه‌های آهن‌دار در آن‌ها دیده نمی‌شود. رخنمون‌های سنگی در این منطقه مربوط به مجموعه آتشفشانی- رسوبی دگرگون شده با سن پروتروزوئیک پسین (؟) و ضخامت بیش از چندین هزار متر است که تا رخساره شیست سبز دگرگون شده‌اند. همچنین توده‌های گرانیتی با سن ائوسن پسین، درون این مجموعه نفوذ کرده‌اند. گرانیت‌های منطقه از نوع کالک‌آلکالن با پتاسیم بالا، پرآلومینوس تا متاآلومینوس، نوع I، مگنتیتی و مرتبط با پهنه فرورانش حاشیه قاره هستند. مطالعه سیالات درگیر درون کانی‌های کوارتز و کلسیت، گویای دمای همگن‌شدن 200 تا 380 درجه‌سانتیگراد و وجود دو نوع شوری متفاوت 4 تا 6 و 28 تا 38 درصد معادل وزنی NaCl است. حضور دو جامعه شوری متفاوت نشان‌دهنده نقش آمیختگی سیالات در تشکیل این کانسار آهن گرمابی است. وجود بلورهای هالیت در سیالات درگیر، نشان از حضور کلر در محیط تشکیل و احتمال انتقال کاتیو‌ن‌های آهن توسط یون‌های کلر را دارد. از طرفی، مشاهده کانی هماتیت در داخل سیالات درگیر، نشان از بالا بودن فوگاسیته اکسیژن در هنگام تشکیل و اشتقاق مستقیم ماده معدنی از ماگماست. شناسایی کانی‌های سریسیت، کلریت، کائولینیت، مونتموریونیت و ایلیت (به روش XRD رسی) در دگرسانی فراگیر همراه، گویای رخداد دگرسانی K- Fe- Mg- Ca- Si در سطح است. بی‌هنجاری مثبت Eu در ماده معدنی، نشانگر شرایط گرمابی و آمیختگی سیالات ماگمایی و جوی به هنگام تشکیل ماده معدنی است.